Kişi səkidə oturmuşdu. Oğlu isə ayaq üstə dur­muş­du. Gün iki çinar boyu qalxmışdı, hava bürkü idi. Bir qə­dər aralıda iki qız uşağı baş-başa verib mehriban-meh­ri­ban oynayırdılar.

– Dedim bu gün Yavərin də oğlunu götürüb qə­bi­ris­­tanlığa gedərdik. Yasin oxutdurardıq, qəbrin üstündəki otu-ələfi yolub qayıdardıq. İlində də olmadın, – qaş-qabağını sallamış kişi incik-incik danışırdı. – Ruhu da şad olardı… Başdaşını da sən hazırlatdırandan sonra, usta ye­ri­­nə tez qoydu: havalar da yaxşı keçdi, rəhmətliyin üzün­dəndi…

– Bilirsən… ora gedəndə yuxumu qarışdırıram. Keçən il iki dəfə getmişdim, inan şəhərdə xeyli özümə gəl­mədim. Elə bil ölülərin zəhmi məni basır… İndi məni bö­yüdüblər, məsuliyyətim çoxalıb, gərəkdir ki, işdə diq­qətli olasan. – Oğlan əlləri ilə boynundakı qalstuku dü­zəlt­di, sonra sol əlini səliqə ilə daranmış saçında gəzdirdi, qaş­larını sığalladı:

– İki günlüyə icazə almışdım. Sabah işin üstündə olma­lıyam. Çalışıb bu ilki məzuniyyətimi kənddə ke­çi­rə­cə­yəm.

Kişi oğlu ilə heç vaxt açıq danışmamışdı. Yəqin ki, o, bundan sonra da vəzifəli, adlı-sanlı oğlu ilə açıq da­nış­ma­ğa cəsarət etməyəcəkdi. Kəndə gec-gec gələndə hə­mi­şə işindən, çətinliklərdən danışır, vaxtın çatışmazlığından şikayət­lənirdi.

Yadındadır, keçən il ərdə olan qızı qəflətən rəhmə­tə gedəndə o, bir gün gecikmişdi. Həyətə girəndə ağlayıb- sıt­qamaqdan üzülmüş anasının ağılarını eşidəndə nədənsə sus­muşdu. Oğlu gözlərindən bir damcı da yaş sal­ma­mış­dı. Sonralar yaxın adamları bu haqda söhbət salanda o, pərt olmuşdu.

Kişi qabarlı əlləri ilə köhnə şalvarının çıxan ilmə­lə­rini dartışdırırdı:

– Yenə özün bilən məsləhətdi. – O, əllərini uşaqlara sarı uzatdı: – Onlara məhrəmlik göstərməsən, Allah gü­na­ha yazar. Özgəsi deyillər ha, öz bacın uşaqlarıdır. Allah kö­məyin olsun, əyin-başlarına baxırsan. Ancaq onlar səni hələ “dayı” kimi tanımırlar. Uşaqkən onların hafi­zə­sin­də necə qalsan, böyüyəndə sənə o cürə baxacaqlar. Biz də bu dünyanı tutub durmayacağıq, kim bilir sabah nə ola­caq…

– Səni başa düşürəm, dədə, həmişə soyuqluğuma, adama yovuşmazlığıma görə məni danlamısan.

– Sən dediklərimi ürəyinə vurma, bala, – dedi. – Xeyir və şər ömür boyu insana yoldaşdır. İndi bizimçün də belə yazılıbmış. İntəhası budur ki, uşaqnan uşaq dili ilə danışmaq çətin deyil. Vallah sənin şirin sözə, nəvazişə o qədər ehtiyacın olub ki…

Başa düşmürəm onlardan niyə qaçırsan?.. – Kişi xırda, qıyılmış gözlərini ona zillədi.

Oğlan əvvəlki təmkinini pozmamışdı:

– Açığını bilmək istəyirsənsə, deyə bilərəm: qız uşa­ğından zəhləm gedir, hardasa lap onlardan qorxuram. İs­təyirəm əlimi başlarına çəkim, üzlərindən öpüm, qu­ca­ğı­ma götürüm – bacarmıram. – Oğlan əməlli-başlı səsini ucalt­mışdı, qızlar qəribə təşvişlə əllərindəki “işi-gücü” atıb adı ilə qanadlandıqları yaraşıqlı dayılarına baxır­dı­lar. – Mən bu cür adamam, özümü dəyişə bilmirəm. Həm də burda qeyri-adi bir şey də görmürəm. Mənim bəd­bəxt­li­yim ondadır ki, nəyim varsa, içimdə çəkirəm, büruzə ver­mi­rəm, məni başa düş, təqdirə layiq olmasa da belədir…

Oğlu dəsmal çıxarıb alnının, üz-gözünün tərini si­lir­di. Kişinin donuq nəzərləri ayaqlarındakı köhnə bo­tin­ka­da ilişib qalmışdı. Beyninin zoqqultusu artırdı və hiss edirdi ki, ürəyini qəribə bir boşluq çulğayır.

– Dediyim odur ki, gələcəkdə sən uzaq düşə bilər­sən, – kişinin səsi xırıltılı çıxırdı, – özün fikirləş, bir də gələndə görəcəksən çox­la­rı­mız yoxuq, yəni sənin tanı­dı­ğın, məhrəm bildiyin adam­lar ya yoxdur, ya da seyrəlib. O zaman dərd-sərini bölməyə adam tapmayanda sənə ağır olacaq. İnsanlara isnişmək lazımdır, uşağına da, böyü­yün­ə də, lap elə…

– Qəribə danışırsan. Mənim sərəncamımda üç yüz əlli adam var: cürbəcür xarakterli, müxtəlif dünyagörüşlü. – Oğlu qürurla, arxayın danışırdı. Ona elə gəldi ki, oğ­lun­da ötkəmlik axırıncı vəzifəyə keçəndən sonra yaranıb.

Kişi siqaret yandırdı. Acı tüstünü hərisliklə ciyər­lə­ri­nə çəkdi. Oğlunun ona yazığı gəldi:

– Yaxşı tərgizmişdin bu zəhirmarı, – oğlan tez coş­du­ğu kimi, tez də soyumuşdu.

– Düşmədi bizə tərgitmək, bala, – dedi, ayağa dur­du, bir-iki kərə öskürdü, siqaretdən son dəfə çəkib aya­ğı­nın altına atdı, botinkası ilə əzdi. Hələ də gözlərini oy­na­yan nəvələrindən çəkmirdi:

– Rəhmətlikdən üç ay qabaq atmışdım, ancaq nəsə hiss edirdim ki, heç yaxşılığa döyül. Elə bil ürəyimə dam­mış­dı, elə də oldu. – O, danışmağa çətinlik çəkirdi. – İndi is­təməsin, sənin xətrini çox istəyirdi. Demə dədəm ağzına gə­ləni danışır, vallah, xeyirliyə deyirəm. Amma qoy de­yim, son vaxtlar onlara baş çəkməyə yadırğamışdın, heç get­mirdin, mən də məcbur etmirdim, səbəbini blmirəm. Yəqin xəbərin yoxdu, amma dolanışıqları pis deyildi, rəhmətlik özü zirək idi. Elə hey torpağnan əlləşirdi, yer də aldı qoynuna, yer apardı… – Kişi dərin ah çəkdi, nə­zər­­­lə­rini onunla üzbəüz dayanaraq başını aşağı dikmiş oğ­­­lun­da saxladı. – Bir iş də var, sənə gənəşmək istəyi­rəm. Fikirləşəcəksən ki, dədəm yol üstündə qanqaraldan sö­h­bətindən əl çəkmədi. Vallah dərd içərimdə qubar elə­yir, danışdıqca yüngülləşirəm. Bilmirəm heç diqqət ye­ti­rib­sən, yoxsa yox, böyük qız rəhmətliyin özüdür. Fikrim belədir ki, onu götürüb saxlayım, atası da narazı deyil. Evimizdə xırda uşaq yoxdur. – Kişi danışdıqca oğlan küt nəzərlərini hərdən onlara boylanan qızlardan çəkmirdi. İndi o, bir anlığa bacısının uşaqlığını, böyük qızla ara­la­rın­dakı oxşarlığı xatirində canlandırmaq istədi, lakin ba­ca­ra bilmədi.

O, qurumuş dodaqlarını dili ilə islatdı:

– Mən belə məsələlərin həllində acizəm. Sənin çı­xart­dığın nəticələrə həmişə həsəd aparmışam. Hər halda, bu yaşda uşaq qayğısına qalmağı asan hesab eləmirəm.

Bunun tərbiyəsi, dolanışığı…

Kişi ayaqqabısının ucu ilə heysiz-heysiz xırda daş­la­rı oynadırdı. İndi oğlu iə qabaq-qənşər dayansa da, ba­şı­nı qaldırıb üzünə baxa bilmirdi; qəlbinə ikrah hissin- dən daha çox, təəssüf və zənnindən doğan qüssə hakim kəsil­mişdi. Elə bil oğlu onun sifətini görsəydi cəsa­rət­siz­li­yin, gücsüzlüyün şahidi olardı. Yəqin kişi oğlunu heç vaxt tənbeh edə bilməyəcəkdi, üstünə bozara bilmə­yə­cək­di, ondakı biganəliyin, laqeydliyin səbəblərini açıqcasına araşdıra bilməyəcəkdi və oğlu heç zaman hansı qüvvənin bu hərəkətin qabağını kəsdiyini başa düşməyəcəkdi.

Oğlan, deyəsən, getməyə hazırlaşırdı. Kölgəlikdə da­yanmış təptəzə maşının qabaq qapısı açıq idi. O, axı­rın­cı dəfə hələ də yerində quruyub qalmış atasına tərəf dö­nüb mızıldandı:

– Mənə sözün, tapşırığın… – Kişi elə bil cana gəldi, bir müddət nəzərlərini oğlunun yaraşıqlı boy-buxununda gəzdirdi, lakin heç nə demədi.

Oğlan atasının tez-tez enib-qalxan ulqumuna, onun görkəminə baxıb nəyə görəsə uşaqlıq illərini, günah işlədəndə atasının qarşısında, indi atası necə dayanmışsa, eləcə dayandığını xatırladı və bu xatirə cəmisi bir neçə an çə­k­di. Çünki indi onun xatirələrə dalmağa vaxtı yox idi, həm də xatirələr onun günah sahibi olduğuna gətirib çı­xa­ra bilərdi.

…Günün şüaları altında par-par parıldayan maşının arxasınca qızlar hövlnak qaçdılar, sonra ayaq saxladılar və maşın gözdən itənədək əl elədilər.